slow folk

het prachtige world enough & time van christian mcewen dwaalt rond in mijn hoofd sinds ik het afgelopen september las. ik vind het moeilijk om over dit boek te schrijven omdat het zo belangrijk voor me is. telkens opnieuw eindigt mijn poging-tot-bespreking in een soort preek, en dat is juist iets dat ik probeer te vermijden: alsof ik weet hoe dat moet, leven, ik heb geen idee. maar er zijn een klein aantal dingen waar ik zeker van ben: het belang van ‘slowing down’ is daar een voorbeeld van. laat dat nu net deel uitmaken van de ondertitel van world enough & time: on creativity and slowing down.

ik weet het, ondertussen is het een uitgeholde term, maar world enough & time verscheen voor het eerst in 2011 en is het resultaat van vele jaren research: mcewen benadert het idee van trager bestaan met diepte, en de serieuze toon die het onderwerp waardig is. bovendien, en dit is waarom het mij meer aanspreekt dan bijvoorbeeld how to do nothing van jenny odell, bovendien gaat het vooral over de rol van stilte, eenzaamheid, tijd, natuur, kunst, schrijven, in het leven van makers en denkers (poets & artists).

en de makers en denkers die mcewen in haar boek aan het woord laat, of bespreekt, zijn mijn soort mensen. slow folk.

zo'n boek dat je regelmatig door het raam doet turen.

in een hoofdstuk dat ‘the infinitely healing conversation’ heet spreekt mcewen kort over de conversatie tussen mens en alles niet-mens. het idee is dat de geluiden van de wilde wereld, het nog-niet-getemde deel van de natuur, met de tijd deel zijn gaan uitmaken van onze taal en dus van ons denken. woorden van david abrams, geparafraseerd door mcewen: when we no longer hear the warbler and the wren, our own speaking can no longer be nourished by their cadences. 

(een warbler is een verzamelnaam voor verschillende fluiters, waaronder de tuinfluiter. een wren is een winterkoninkje. 

misschien is het te veel gevraagd om van mensen te verwachten dat ze vogels herkennen, op het oog of via gehoor, maar merken we vogelzang überhaupt nog op? vogels zijn letterlijk onze buren, maar te weinig mensen merken dat de huismus aan het verdwijnen is. hoe is het mogelijk dat hun gezwarrel en gepiep niet worden gemist?

afgelopen week hoorde ik voor het eerst dit jaar de tjiftjaf (ze trekken in het najaar naar het zuiden), en sindsdien is het voor mij lente: these things matter. de wereld wordt groter als je boerenzwaluwen kunt verwelkomen na een lange afwezigheid: we kunnen als mens bevriend zijn met meer dan alleen onze soortgenoten.) 

thomas merton, een van de vele interessantelingen van wie mcewen woorden leent om haar ideeën te onderschrijven, en tevens een schrijver van wie ik al langer werk denk te willen lezen en nu dankzij mcewen weet dat het geen willen is maar moeten (voor zover dat werkt als het gaat om literatuur)—thomas merton schreef over deze schijnbaar oneindig aanwezige geluiden:

the rain surrounded the cabin . . . with a whole world of meaning, of secrecy, of rumor. think of it: all that speech pouring down, selling nothing, judging nobody, drenching the thick mulch of dead leaves, soaking the trees, filling the gullies and crannies of the wood with water, washing out the places where men have stripped the hillside. . . . nobody started it, nobody is going to stop it. it will talk as long as it wants, the rain. as long as it talks, i am going to listen.

niet alleen is die taal aanwezig, van regen en wind en bomen en vogels,—het is meer dan een merel horen zingen en weten: merel. het is: hier vindt een relatie met de wereld plaats die anders wordt uitgedrukt dan de mijne. en het is: erkennen dat alles dat mij laat bestaan ook merel mogelijk maakt. het is: luisteren naar een verhaal in een andere taal. het is: getuige zijn van het weefsel van de wereld. en dat is alles.

thomas merton is voor mij een naam die thuishoort in een lijstje van schrijvers die stuk voor stuk voelen als familie. omdat ze kunnen schrijven over sensaties en ervaringen die ik herken en waarvan ik niet wist dat ze wellicht universeel zijn. het is niet makkelijk om taal te vinden voor gewaarwordingen die klein lijken maar groot zijn. attitude. attention. schrijven is een keuze, je stopt er alles in dat je hebt, en dat is alles wat je kunt doen: het werk laten bestaan. en ik ben zo, zo blij dat al dat werk bestaat, en dat christian mcewen dit boek heeft geschreven.